بازگشت تقاضا به بازارها؟

شاخص بهای تولیدکننده در ماه چهارم سال، بیشترین رشد سال جاری را ثبت کرد. تورم ماهانه این شاخص که در سال جاری همواره زیر 5/ 0 درصد بوده، در تیرماه عدد 1/ 1 درصد را ثبت کرد. این عدد پس از آذر سال گذشته، قله دو‌ساله تورم ماهانه تولیدکننده را نشان می‌دهد. این اتفاق در حالی افتاده که شاخص بهای مصرف‌کننده در ماه گذشته کاهش یافت. از این حرکت معکوس می‌توان نتیجه گرفت که تورم منفی ماهانه تیرماه به علت عقب‌نشینی سمت تقاضا نبوده است. چرا که در محاسبه این دو شاخص، اجزای مشترک زیادی وجود دارد و افت تقاضا نمی‌تواند روند مخالف این دو شاخص را توجیه کند. همچنین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که تورم نقطه به نقطه نیز همچنان در مرز اعداد دورقمی نوسان می‌کند. روند این شاخص از ماه دوم سال صعودی شده و از 5/ 8 درصد به 9/ 8 درصد در تیرماه رسیده است. اما همچنان تورم نقطه به نقطه در فروردین 96 بالاترین مقدار این شاخص در دو سال اخیر است. تورم نقطه به نقطه در ماه اول سال 2/ 9 درصد بود.

ماهیت پیش‌نگری تورم تولیدکننده

شاخص بهای تولید‌کننده شاخصی است که به نوعی بیانگر قیمت کالاها در دم کارخانه است. کالاهایی که بین تولیدکنندگان رد و بدل می‌شوند. شاخص مذکور برای سرمایه‌گذاران، صاحبان صنایع و سیاستگذاران اقتصادی می‌تواند شامل اطلاعات مفیدی باشد. در ادبیات اقتصادی نیز از این شاخص به‌عنوان یک شاخص پیش‌نگر یاد می‌شود. کارشناسان اقتصادی معتقدند هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولید‌کننده می‌تواند با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف‌کننده نیز مشاهده شود. از این رو می‌توان از این شاخص به‌عنوان حسگر شاخص بهای مصرف‌کننده استفاده کرد. هرچند از نظر تحلیلگران اقتصادی تاثیرپذیری شاخص بهای مصرف‌کننده از شاخص بهای تولید‌کننده با توجه به عوامل موثر در هر اقتصاد متفاوت است. اما در هر حال برخی مطالعات نشان می‌دهد به‌دلیل اینکه در شاخص بهای تولیدکننده و مصرف‌کننده، کالا و خدمات مورد محاسبه دارای اشتراکات زیادی است، بنابراین تاثیر آنی تورم تولید‌کننده بر مصرف‌کننده بیشتر از اثر آن با وقفه زمانی است، هرچند می‌توان اثر آن را با یک یا دو وقفه زمانی نیز مشاهده کرد. شاید بتوان شاخص بهای تولیدکننده را به‌عنوان نقشه راه شاخص بهای مصرف‌کننده تعبیر کرد.

روند حرکتی شاخص

گزارش بانک مرکزی از شاخص بهای تولیدکننده در تیرماه نشان می‌دهد که تورم ماهانه به سطح بالایی رسیده است. از دو سال پیش تاکنون تورم ماهانه تنها در سه ماه بالای یک درصد بود. آذر و دی سال گذشته این شاخص بالای یک درصد ثبت شده بود. اکنون در تیر ماه نیز این اتفاق افتاده است. میانگین تورم ماهانه در دوازده ماه منتهی به تیر ماه 7/ 0 درصد بود. این صعود در حالی اتفاق افتاده که شاخص بهای مصرف‌کننده در ماه گذشته روندی کاهشی را طی کرد. این پدیده نشان می‌دهد که افت شاخص بهای تولیدکننده نمی‌تواند متاثر از افت تقاضای کل باشد. روند حرکتی تورم سالانه بهای تولیدکننده نیز یک سیر صعودی را نشان می‌دهد. از خرداد 95 تا فروردین سال جاری همواره این عدد افزایش یافته است. تورم نقطه به نقطه که در خرداد سال گذشته 6/ 1 درصد بود، در ابتدای سال جاری به 2/ 9 درصد افزایش یافت. اما در ماه دوم سال سکته‌ای خفیف در این روند به وجود آمد و تورم نقطه به نقطه به 5/ 8 درصد کاهش یافت. آخرین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که این توقف موقتی بوده و از اردیبهشت تا تیر روند افزایشی تشکیل شده است. تورم نقطه به نقطه در هر دو ماه خرداد و تیر 2/ 0 درصد افزایش یافت و در ماه گذشته به 9/ 8 درصد رسید. بانک مرکزی میزان تورم میانگین تیرماه را نیز 7 درصد اعلام کرده است.

صعود همه جانبه

اجزای تشکیل دهنده شاخص کل به 8 گروه تقسیم شده‌اند. البته می‌توان در قالبی دیگر سه گروه اصلی کشاورزی، صنعت و خدمات را در نظر گرفت. رشد شاخص بهای تولیدکننده در ماه آغازین تابستان به نظر بیشتر منسوب به گروه صنعت است. رشد ماهانه شاخص صنعت از ابتدای سال هیچ گاه بزرگ‌تر از صفر نبوده است. اما در تیرماه این شاخص نسبت به خرداد رشد 7/ 0 درصدی را تجربه کرده است. بخش صنعت بیش از 50 درصد شاخص کل بهای تولیدکننده را تشکیل می‌دهد. اتفاق دیگری که در روند حرکتی شاخص صنعت قابل توجه است، توقف روند کاهشی تورم نقطه به نقطه است. تورم نقطه به نقطه بهای تولیدکننده صنعت از اسفند سال گذشته در یک سراشیبی قرار گرفته بود. این رقم در ماه پایانی 95، 4/ 12 درصد بود و در خرداد 96 به 6/ 7 درصد تنزل یافته بود اما آغاز تابستان با شکست این روند همزمان شد. در ماه گذشته تورم نقطه به نقطه صنعت به 8/ 8 درصد ارتقا یافت. اما روند افزایشی شاخص در بقیه گروه‌ها نیز مشاهده می‌شود. در بین گروه‌های 8گانه بیشترین تورم ماهانه مربوط به گروه حمل و نقل و انبارداری است. شاخص این گروه در ماه چهارم سال 3/ 2 درصد نسبت به خرداد ماه افزایش یافت. ضریب تاثیر این گروه در شاخص کل 5/ 18 درصد است که پس از گروه صنعت مهم‌ترین گروه محسوب می‌شود. کمترین تورم ماهانه در دو گروه «ارتباطات و اطلاعات» و «بهداشت و مددکاری اجتماعی» ثبت شده که عدد 3/ 0 درصد را نشان می‌‌دهد.