دنیای اقتصاد- رفیعه هراتی: هفته
گذشته دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای دومین‌بار به پایبندی
ایران به توافق هسته‌ای اعتراف کرد، اما همزمان تهدید کرد تحریم‌های بیشتری
را به‌دلیل برنامه‌های موشکی علیه کشورمان اعمال می‌کند. سه نشریه
آمریکایی واشنگتن‌پست، نیویورک‌تایمز و فوربس در مقاله‌هایی به تحلیل این
مساله پرداختند و به ترامپ هشدار دادند به توافق هسته‌ای پایبند باشد و از
تشدید تنش با ایران خودداری کند. واشنگتن‌پست در تحلیل خود می‌نویسد: روز
دوشنبه روز سختی برای دولت ترامپ بود. در شرایطی که به‌دلیل اختلافات درونی
جمهوری‌خواهان لایحه سنا برای جایگزینی قانون اوباماکر با شکست مواجه شد،
کاخ‌سفید با اکراه تصدیق کرد ایران به توافق هسته‌ای پایبند بوده است. این
دومین‌باری است که دولت ترامپ پایبندی ایران به این توافق را تصدیق می‌کند.
دولت آمریکا باید هر 90 روز کنگره را از پایبندی ایران به تعهداتش مطلع
کند.
ترامپ با شروط و تحمیل تحریم‌های بیشتر بر
ایران به این اقدام رضایت داد. مقامات ارشد دولت معتقدند این تصدیق با
اکراه انجام شده است و ترامپ تحریم‌های جدیدی در حوزه‌های غیرهسته‌ای مانند
برنامه موشکی علیه ایران اعمال می‌کند. گفته می‌شود ترامپ از اینکه مجبور
شده است پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تصدیق کند، خشمگین است. این
پایبندی از سوی ناظران بین‌المللی و دیگر امضاکنندگان توافق هسته‌ای نیز
مورد تایید قرار گرفته است. متحدان اصلی آمریکا، شامل بریتانیا، فرانسه و
آلمان توافق هسته‌ای را توافقی موثر می‌دانند و اجرای آن را به نگرانی
درباره رویکردهای منطقه‌ای ایران مرتبط نمی‌دانند.
پیتر ویتیگ، سفیر آلمان در آمریکا
می‌گوید: «توافق هسته‌ای به‌طور چشمگیری مانع دستیابی ایران به سلاح
هسته‌ای شد. اما ما درمورد نقش مشکل‌ساز ایران در منطقه واقع‌بین هستیم.»
ترامپ که به‌نظر می‌رسد در نابودی تمامی
ارکان میراث باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا مصمم است، توافق
هسته‌ای را تسلیم شدن در برابر جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌کند. تنها
رویداد مهم در دوران کوتاه ماموریت مایکل فلین به‌عنوان مشاور امنیت ملی،
این جمله بود: «به‌طور رسمی ایران را تحت‌نظر قرار می‌دهیم.» ترامپ در
نخستین سفر خارجی خود که به عربستان سعودی انجام شد؛ دیدگاه ریاض درمورد
خاورمیانه را تایید کرد، دیدگاهی که براساس ضدیت با تهران شکل گرفته است.
به گفته پیتر بیکر، کارشناس روزنامه
نیویورک‌تایمز، ترامپ به تیم امنیتی خود گفته است که تا ابد پایبندی ایران
به توافق هسته‌ای را تصدیق نمی‌کند و در جلسه یک ساعته‌ای که هفته گذشته
برگزار شد به‌دلیل اینکه باید این‌بار این کار را انجام دهد، غرولند
فراوانی کرده است. مشاوران ارشد ترامپ، ازجمله اچ‌آر مک‌مستر، مشاور امنیت
ملی، رکس تیلرسون، وزیرخارجه آمریکا و جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا، که
هیچ کدامشان علاقه‌ای به ایران ندارند، مجبور شده‌اند ترامپ را متقاعد کنند
به توافق هسته‌ای پایبند بماند. نشریه فوربس نیز ضمن اشاره به تلاش‌های
انجام شده برای متقاعد کردن ترامپ می‌نویسد: «لغو توافق بر خلاف منافع ملی
آمریکاست و رئیس‌جمهوری آمریکا هم نمی‌تواند چنین کاری را انجام دهد.»
گرچه ترامپ در دوران رقابت‌های انتخاباتی
خود درباره پاره‌کردن توافق هسته‌ای داد سخن داده بود، با این وجود دولت،
او را وادار کرده است از این اقدام یکجانبه خودداری کند. اما اکنون به‌نظر
می‌رسد ترامپ قصد دارد خودش این توافق را ازمیان ببرد. تریتا پارسی، رئیس
شورای ملی ایرانیان آمریکا می‌گوید: «دولت ترامپ با زیر سوال بردن اعتبار
این توافق، اعلام این مساله که ممکن است از این توافق خارج شود و با
پیشنهاد تغییر رژیم در ایران، عمدا فضای نااطمینانی به‌وجود آورده است.» او
همچنین می‌گوید: «دولت ترامپ به‌جای پیگیری گفتوگو با تهران برای حل
مشکلات باقیمانده، تصمیم گرفته است تنش‌ها را تشدید کند و از فرصت‌هایی که
برای درک متقابل وجود دارد اجتناب می‌کند.»
این در شرایطی است که محمدجواد ظریف،
وزیرخارجه ایران، در سخنرانی خود در شورای روابط خارجی آمریکا، گفت کاخ
سفید سیگنال‌های متناقضی ارسال می‌کند. او همچنین در مصاحبه با
نشنال‌اینترست گفت ترامپ روح برجام را نقض کرده است. ظریف همچنین گفت: «اگر
کار به نقض عمده توافق بکشد یا به اصطلاح به‌کار رفته در متن توافقنامه
کار به «عدم‌اجرای قابل‌توجه» برسد، در این صورت ایران گزینه‌های دیگری در
دست دارد، ازجمله کنار کشیدن از توافقنامه.» فرد کاپلان، روزنامه‌نگار
آمریکایی می‌گوید: «این مساله که رئیس‌جمهوری آمریکا از سوی وزیرخارجه
ایران مورد انتقاد قرار می‌گیرد، یک نشانه ویرانگر است و آنچه بیشتر موجب
شرمساری است، این است که حق با وزیرخارجه ایران است.»
روزنامه واشنگتن‌پست در شرایطی از تشدید
تنش بین ایران و آمریکا سخن می‌گوید که نیویورک‌تایمز، دیگر روزنامه
آمریکایی، به ترامپ هشدار داده است در قبال ایران از ابزارهای دیپلماتیک
استفاده کند و از درگیری مسلحانه اجتناب کند. روزنامه نیویورک‌تایمز ضمن
تاکید بر ضرورت دوری از جنگ با ایران نوشت: شروع یک جنگ دیگر در
خاورمیانه، آخرین چیزی است که آمریکا به آن نیاز دارد اما دونالد ترامپ،
برخی از مشاوران ارشد او و همچنین رهبران عرب و فعالان آمریکایی با سخنان
تحریک‌آمیز، تهدیدات و اقدامات مستقیم در حال افزایش تنش‌هایی هستند که
ممکن است در نهایت به درگیری مسلحانه با ایران ختم شوند.
این روزنامه آمریکایی با طرح این سوال که
چرا نباید از ابزارهای دیپلماتیک از جمله بازکردن مسیر گفتوگو در روابط
آمریکا و ایران استفاده کرد، نوشت: بهتر است مقدمات حمله سال 2003 میلادی
به عراق که تقریبا بزرگ‌ترین اشتباه استراتژیک آمریکا در دوران مدرن به
حساب می‌آید را به‌خاطر آورد. بعد از حملات تروریستی 11 سپتامبر در آمریکا
بود که محور گفت‌و‌گوها در واشنگتن سریعا به‌سمت عراق و فرصت سرنگون کردن
صدام متمرکز شد، آن‌هم در شرایطی که به‌خلاف ادعای جورج دبلیو‌بوش،
رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، صدام ارتباطی با حملات 11 سپتامبر و سلاح هسته‌ای
نیز نداشت. با این وجود بوش تصمیم گرفت تا یک جنگ پیش‌دستانه را بدون
توجیه استراتژیک، علیه عراق آغاز کند. نیویورک‌تایمز معتقد است که در
حال‌حاضر همین اتفاق ممکن است درباره ایران بیفتد و دلایلی که نگرانی‌هایی
در این زمینه ایجاد کرده‌اند، به این شرح هستند:
دلیل اول اینکه ترامپ در طول رقابت‌های
انتخاباتی خود همواره متعهد شد تا توافق هسته‌ای سال 2015 با ایران را از
بین ببرد. اگرچه ترامپ از زمان شروع ریاست‌جمهوری‌اش در کاخ‌سفید تاکنون،
دو بار در گزارش به کنگره آمریکا پایبندی ایران به این توافق را تصدیق کرده
است، اما این تایید را با اکراه انجام داد و بلافاصله بعد از این گزارش به
کنگره بود که تحریم‌های جدیدی در ارتباط با آزمایش‌های موشک‌های بالستیک
علیه ایران وضع کرد. ایران معتقد است توافق هسته‌ای در معرض خطر نقض از سوی
ترامپ قرار دارد بهخصوص اینکه رئیس‌جمهوری آمریکا به سران اروپایی تاکید
کرده است که از تعامل تجاری با ایران خودداری کنند. این در شرایطی است که
یکی از وعده‌های محوری توافق هسته‌ای این بود که تهران به‌ازای اعمال
محدودیت در فعالیت‌های هسته‌ای خود، به منفعت اقتصادی برسد.
با این وجود به‌نظر می‌رسد که ترامپ
به‌جای اینکه از این پیشرفت دیپلماتیک در روابط با ایران استفاده و
بهره‌برداری کند، می‌خواهد از طریق تحریک ایران به بدقولی در اجرای این
توافق هسته‌ای یا بدعهدی خود آمریکا در اجرای این توافق، این قرارداد را
لغو کند، همان‌طوری که توافق آب و هوایی پاریس را رد کرد.
دلیل دوم این است که کنگره که به‌شدت
مخالف توافق هسته‌ای با ایران بود، در حال‌حاضر مشغول کار روی تحریم‌های
جدید علیه ایران است و بهخصوص قانونگذاران جمهوری‌خواه ترامپ را برای
تشدید رویکرد خود در قبال تهران تحت‌فشار قرار داده‌اند. این در شرایطی است
که هدف از توافق هسته‌ای صرفا کاهش خطر تهدید هسته‌ای بود و این
قانونگذاران نیز مانند بسیاری از منتقدان توافق با ایران در درک این نکته
که توافق هسته‌ای پیشرفت مهمی در مسیر کاهش خطر جنگ در منطقه ایجاد کرده
است، ناکام مانده‌اند. دلیل سوم این است که مقامات ارشد آمریکایی از جمله
رکس تیلرسون، وزیرخارجه و جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا، شروع به
لفاظی‌هایی علیه ایران کرده و از تغییر رژیم در ایران حمایت کرده‌اند.
به اعتقاد نیویورک‌تایمز دلیل دیگر افزایش
نگرانی‌ها از احتمال درگیری نظامی با ایران این است که افکار ضدایرانی
بیرون از دولت واشنگتن در تلاشند تا ترامپ و کنگره‌آمریکا را در مسیر تقابل
با ایران قرار دهند. این در شرایطی است که هرگونه تلاش برای تغییر رژیم در
ایران می‌تواند خاورمیانه ناپایدار فعلی را به‌صورتی غیرقابل پیش‌بینی،
بی‌ثبات کند. نیویورک‌تایمز در پایان نوشت که اگر ترامپ در مسیر عکس همکاری
با نیروهای میانه‌رو در ایران قدم بردارد، اشتباهی جدی مرتکب می‌شود و
آمریکا را به جنگ نزدیک‌تر می‌کند.