اوج‌گیری تنش بین آمریکـا و ترکیـه

نام دو وزیر ترکیه‌ای در لیست تحریم‌های آمریکا قرار گرفت. این جدی‌ترین سطح تنش بین دو کشور از زمان روی کار آمدن ترامپ به‌حساب می‌آید. آمریکا به آنچه تحت فشار قرار دادن ترکیه برای آزاد کردن کشیش آمریکایی می‌خواند وزیر کشور و دادگستری ترکیه را در لیست تحریم‌های خود قرار داد. پیش‌تر نیز کاخ سفید تهدید کرده بود اگر کشیش آمریکایی به نام اندرو برانسون را آزاد نکند این کشور را مورد تحریم قرار خواهد داد.

آنکارا نیز تصمیم واشنگتن مبنی بر تحریم دو وزیر ترکیه را محکوم و تهدید به اقدامات متقابل تحریمی علیه آمریکا کرد. ایالات‌متحده سلیمان سویلو و عبدالحمید گل، وزیران کشور و دادگستری ترکیه را به‌خاطر نقش آنان در بازداشت اندرو برانسون، کشیش آمریکایی زندانی در ترکیه، تحریم کرده است. سارا سندرز، سخنگوی کاخ سفید هم گفته است که این دو وزیر نقشی کلیدی در بازداشت و دستگیری کشیش برانسون ایفا کرده‌اند.

این برای نخستین بار است که یک کشور عضو ناتو عضو دیگر این سازمان را مورد تحریم قرار می‌دهد. با این حال در اوج تنش‌های موجود بین دو کشور روزنامه حریت‌دیلی خبر داد که وزیران امور خارجه دو کشور در حاشیه اجلاس آ‌سه‌آن در سنگاپور با یکدیگر دیدار کردند. این جلسه به وقت محلی از ساعت هفت و سی دقیقه آغاز و در ساعت هشت و ۱۰ دقیقه صبح پایان یافت. چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه پس از این دیدار به خبرنگاران گفت: ما همیشه دنبال راهکارهای دیپلماتیک، دیالوگ و درک و فهم دوطرفه هستیم. اما به این هم اشاره کردیم که زبان تهدید و تحریم هیچ حاصلی نخواهد داشت. البته این نوع مشکلات با برگزاری یک جلسه حل‌وفصل نخواهد شد ولی هر دو قول دادیم که تنگاتنگ با همکاری یکدیگر برای حل مشکلات اقدام کنیم. مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا نیز در مصاحبه با خبرنگاران گفت: اعمال تحریم‌ها به این دلیل بود تا نشان دهد آمریکا تا چه حد سر این موضوع جدی است. سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا نیز در کنفرانس خبری درخصوص دیدار این دو گفت: وزرای خارجه دو کشور در مورد مسائل گوناگونی صحبت کردند. آنها توافق کردند تا برای حل مشکلات دو کشور همکاری بیشتری داشته باشند. چاووش‌اوغلو و پمپئو پیش‌تر نیز درباره معضل اندرو برانسون سه‌بار با یکدیگر تلفنی گفت‌وگو کرده بودند اما این گفت‌وگوها به نقطه امیدوارکننده‌ای نرسید و در نهایت نیز آمریکا، آنکارا را تحریم کرد.

به‌رغم این گفت‌وگوها ترکیه، آمریکا را به پاسخ متقابل تهدید کرده و گفته است که آمریکا نتیجه اقدام خود را خواهد دید. وزارت‌خارجه ترکیه بعد از ظهر چهارشنبه اول اوت در واکنشی این اقدام واشنگتن را «موضع خصمانه» قلمداد و به آن انتقاد وارد کرد و با تهدید واشنگتن به تلافی بی‌درنگ، خواستار تجدیدنظر ایالات‌متحده در این تصمیم نادرست شد. کاخ سفید گفته است براساس تحریم‌های وضع‌شده دارایی‌های این دو وزیر ترکیه در ایالات‌متحده مسدود خواهد شد و شهروندان آمریکایی نیز حق معامله با آنها را نخواهند داشت. برانسون هفته گذشته پس از گذشت حدود دو سال به شکلی ناگهانی از زندانی در ترکیه خارج شد، اما در حصر خانگی قرار گرفت. او در عین حال ممنوع‌الخروج اعلام شده است. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، اما این اقدام را «ناکافی» دانست و به آن اعتراض کرد.

ترکیه اندرو برانسون را به اتهام جاسوسی، حمایت از حزب کارگزاران کردستان (پ‌ک‌ک) و جنبش فتح‌الله گولن، روحانی منتقد ترک ساکن آمریکا به ۳۵ سال زندان محکوم کرده است. آنکارا در رابطه با دستگیری و زندانی کردن کشیش آمریکایی بر استقلال قوه قضائیه خود تاکید کرده است. این درحالی است که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، سال گذشته میلادی پیشنهاد مبادله برانسون با گولن را مطرح کرده بود. اما آمریکا با این درخواست موافقت نکرد. بعد از آن البته ترکیه درخواست مبادله برانسون با رضا ضراب را کرد که پس از همکاری ضراب با اف‌بی‌آی، آنکارا پیشنهاد خود را پس گرفت.  در این راستا «ناگهان آلچی»، ستون‌نویس روزنامه دیلی‌صباح که نزدیک به دولت است گفته تنش بین ترکیه و آمریکا یک تله برای گستردن ارتباطات است.

 او می‌گوید در آمریکا کسانی هستند که می‌دانند زبان تهدید جواب نمی‌دهد اما مایک پنس در روزی که ترکیه به منظور حسن‌نیت، کشیش آمریکایی را از زندان به حصر خانگی برد، با یک بیانیه شبه‌اولتیماتوم، آنکارا را مجددا تهدید کرد و حسن نیت ترکیه را درنظر نگرفت. او اما تلویحی تهدید کرده است که در آمریکا برخی می‌دانند نزدیک شدن آنکارا به روسیه می‌تواند معادلات خاورمیانه را تغییر دهد، به همین منظور به‌دنبال تحت فشار قرار دادن ترکیه هستند.

آلچی در این یادداشت بین ترامپ و تیم مشاوره‌ای او فرق قائل شده و گفته است که اراده موجود در تیره و تار شدن رابطه دو کشور به اطرافیان ترامپ باز می‌گردد. او می‌نویسد: ترامپ شخصا به اردوغان و ارزش‌هایش احترام می‌گذارد. او و اطرافیانش باید بدانند که این رویه به کجا منتهی خواهد شد. البته آمریکا گفته است که اگر تغییری در حکم برانسون داده نشود آنکارا باید منتظر تصمیمات سخت‌تری از جانب واشنگتن باشد. هر چند سارا سندرز، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید گفته است که ترامپ از این تصمیم خوشحال نیست اما گفته است که برای واشنگتن قابل قبول نیست شخصی دو سال بدون هیچ مدرک قابل استنادی در زندان باشد.

البته بازار ارز ترکیه پس از اینکه خبر تحریم دو وزیر این کشور را شنید، واکنش خوشایندی نشان نداد و ارزش برابری هر یک دلار آمریکا به ۵ لیر رسید که بالاترین سقوط ارزشی لیر در دوران حکومت حزب عدالت و توسعه در این کشور به حساب می‌آید. لیر ترکیه نسبت به ابتدای سال‌جاری ۳۴ درصد ارزش خود را در مقابل دلار از دست داده است. همزمان خبر تورم ۸۵/ ۱۵ درصدی در ماه ژوئیه نگرانی‌ها را درباره اقتصاد ترکیه افزایش داده است. در این میان رجب طیب اردوغان تحریم وزرای کابینه خود را غیرقابل قبول خوانده است. وزیر خارجه ترکیه نیز تهدید کرده است که این اقدام بی‌پاسخ نخواهد ماند. به گزارش خبرگزاری رسمی ترکیه، برات آلبایراک، وزیر اقتصاد ترکیه که از قضا داماد اردوغان نیز است، گفته است که تاثیر تحریم‌های آمریکا محدود و گذرا خواهد بود.

این درحالی است که خبرگزاری بلومبرگ با اشاره به نیاز ترکیه برای جذب سرمایه‌های خارجی به منظور ترمیم اقتصاد کشور از یک طرف و بازپرداخت آن با دلار گران‌تر از طرف دیگر، گزارش داده است که کشور با مشکل مواجه شده است. این خبرگزاری همچنین به تورم بالای ۸۵/ ۱۵ درصدی ترکیه در ماه گذشته میلادی اشاره کرده و می‌نویسد که افت ارزش لیر باعث شدت گرفتن تورم در کشور خواهد شد. بانک مرکزی ترکیه نیز که قبلا برای سال‌جاری تورم ۴/ ۸ درصدی را پیش‌بینی کرده بود، روز سه‌شنبه هفته گذشته اعلام کرد که نرخ تورم تا پایان سال به ۴/ ۱۳ درصد خواهد رسید. نرخ تورم ماه ژوئیه ترکیه هم، بالاترین رقم طی ۱۴ سال گذشته است.

چرا کشیش برانسون برای آمریکا مهم است؟

هاوارد آیزن‌اشتات، کارشناس مسائل ترکیه و استاد دانشگاه لاورنس به سایت خبری «وکس» می‌گوید: آزاد شدن برانسون برای آمریکا بسیار اهمیت دارد. زیرا آزادی وی از زندان‌های ترکیه می‌تواند اوانجلیکاهای آمریکا را تحت‌تاثیر قرار دهد. البته به گفته وی اینکه برانسون در کشوری مانند ترکیه که یک کشور مسلمان است، زندانی بوده نیز بر اهمیت موضوع افزوده است به همین منظور ترامپ سعی می‌کند در تصمیمات اخیرش سخت‌گیرتر باشد. کسانی که در تصمیم اخیر ترامپ نقش اساسی داشتند کسانی هستند که موضوع را از لنز ایدئولوژیک می‌بینند. به‌عنوان مثال مایک پنس که به‌شدت از تحریم ترکیه حمایت می‌کند یک مسیحی تندرو به‌حساب می‌آید. در این میان حتی ترامپ حمایت هر دو حزب را پشت‌سر خود داشته است. در ۱۹ ژوئیه، سناتورهای آمریکایی از هر دو حزب اعلام کردند که حامی تصمیم ترامپ برای تحت فشار قرار دادن ترکیه هستند.

ژان شاهین، سناتور آمریکایی که عضو کمیته روابط خارجی سنا است می‌گوید: ادامه بازداشت کشیش برانسون و کارکنان سفارت آمریکا در زندان‌های ترکیه غیرانسانی و ناعادلانه است. این درحالی است که برانسون نیز برای ترکیه حائز اهمیت است. ترکیه درخصوص پرونده برانسون دست به «دیپلماسی گروگانگیری» زده است. آنکارا قصد دارد با اجرای حکم سنگین کشیش برانسون، واشنگتن را در برابر تحویل فتح‌الله گولن به ترکیه نرم‌تر کند. واشنگتن‌پست در ۱۵ آوریل درباره شیوه جدید ترکیه در دیپلماسی‌اش نوشته است: آنکارا تنها کشیش برانسون و کارکنان سفارت آمریکا در ترکیه را زندانی نکرده است. آنها در زندان‌هایشان شهروندانی از بریتانیا، چک، هلند، فرانسه، آلمان، یونان و سوئد نیز دارند. واشنگتن‌پست در این گزارش خود که به قلم اریک ادلمن و آیکان اردمیر است می‌نویسد: برانسون یک زندانی نیست، او گروگان دولت ترکیه است.