نه گفتن به پوپولیسم اقتصادی راه هموار توسعه

 محمدحسین شریف‌زادگان. وزیر اسبق رفاه و تأمین اجتماعی اصلاحات

پیروزی روحانی در انتخابات را از زاویه‌های مختلف می‌توان تحلیل و بررسی کرد. شاید بتوان آن را پیروزی عقلانیت بر پوپولیسم اقتصادی دانست، یا آمدن بیش از ٧٠ درصد از مردم و رأی‌دادن به گفتمان توسعه در سایه استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی و عقلانیت و آزادی را مشارکت همه ایرانیان در پیشرفت کشور تلقی کرد. مزیت‌ها و محدودیت‌های این نبرد بزرگ انتخاباتی که ذیل یک «جنبش اجتماعی کوتاه‌مدت مدنی» هر چهارسال یک‌بار در کشورمان تکرار می شود، می‌تواند چنین باشد: ١. مشارکت همه گروه‌های اجتماعی در «جنبش مدنی کوتاه‌مدت انتخاباتی» فارغ از دیدگاه‌های مختلف. باوجود اینکه زمینه‌های خشونت نیز در جامعه فراهم بود، نوید رشد اجتماعی و فرهنگی ایرانیان را با خود دارد. باوجود تندی مناظرات، رواداری، تحمل خود را نشان داد به‌طوری که تجربه آن در خاورمیانه بی‌نظیر بود و عملا تعبیر نبرد به جای جنگ (battle no war) را به خوبی نشان داد,٢. رأی بالای ملت به روحانی نشانگر آن بود که مردم ایران به‌‌وی‍ژه فرودستان و گروه‌های متوسط جامعه، تن به پوپولیسم اقتصادی ندادند و با وعده‌های خیالی یارانه سه برابری و اشتغال پنج‌میلیونی و دو و نیم برابرکردن درآمد ملی ایران، با وجود مشکلات مالی و ناتوانی‌های اقتصادی به مدعیان آن رأی ندادند. یارانه همگانی به همه مردم ایران «تغییر مفهومی» از پرداخت یارانه برای توانمندکردن قدرت خرید کم‌درآمدها با پول نفت و پول مقدس و حق همگانی مردم، ارثیه دولت احمدی‌نژاد بود؛ به نحوی که سالانه ٤٣ هزار میلیارد تومان هزینه پرداخت یارانه به همه مردم از جمله اکثریتی که محتاج یارانه نیستند ولی بنا به تبلیغ دولت احمدی‌نژاد این تصور برایشان ایجاد شد که پول یارانه حق همه مردم ایران است، پرداخت می‌شود. شاهد این ماجرا هم اینکه زمانی که در دولت روحانی می‌خواستند یارانه‌های پردرآمدها را داوطلبانه قطع کنند، جمعی از گروه‌های اجتماعی گفتند در صورتی یارانه خود را نمی‌گیریم که آن را صرف‌ ساختن مدرسه کنید. این در حالی بود که اصلا یارانه حق هیچ‌کس غیر از کسانی که محتاج آن بودند نبود و حق عمومی یارانه، غیرواقع بود که جا افتاد. به موازات آن سالانه از سال ١٣٩٠ تا ١٣٩٤ بین ١٣ تا ١٥ هزار میلیارد تومان هزینه عملیات عمرانی دولت که زمینه‌ساز رشد و توسعه و رونق اقتصادی است، شده است. بی‌تردید دولت آینده باید به فرودستان و گروه‌های اجتماعی که محتاج یارانه‌اند یارانه بپردازد و شاید مبلغ آن را نیز اضافه کند؛ ولی پرداخت یارانه مستقیم به همه ظلمی است که به ثروت این مملکت رفته است. روز جمعه مردم، مثل آنچه در سوئیس اتفاق افتاد، به پرداخت یارانه به همه نه گفتند و به عبارتی دیگر در مقابل جلب نظر برای رأی سر فرود نیاوردند و این از آگاهی ملی ایرانیان بود. ٣. پیروزی در این انتخاب ملی پیروزی برای وحدت ملی، به هم پیوستگی و انسجام اجتماعی است، نشانگر پیروزی برای توسعه کشور ایجاد هم‌رأیی برای توسعه و ساختن سرزمین، از بین رکود و ایجاد تولید و اشتغال، کاهش فقر و نابرابری و عملیاتی‌کردن برجام به نفع منافع ملی است. متأسفانه در بحث‌های انتخاباتی برخی از کاندیداها، جامعه را به چهار درصدی و ٩٦ درصدی تقسیم کرده و دولت را نماینده چهار درصدی‌ها معرفی کرده‌اند. این در حالی است که در کشورهای توسعه‌یافته سعی می‌شود تا جامعه به سمت ازهم‌گسیختگی اجتماعی سوق پیدا نکند و به‌شدت از چندپارگی و طبقاتی‌شدن پرهیز می کنند. این سیاست همان سیاستی است که باید در آن طردشدگی اجتماعی (social exclusion) را در جامعه کاهش داد و در مقابل سیاست دربرگیرندگی اجتماعی (social inclusion) را به اجرا درمی‌آوردند. محصول این سیاست کلان سیاسی و اجتماعی به‌هم‌پیوستگی، انسجام اجتماعی و وحدت ملی است. اعلام اینکه جامعه ایران چهار درصدی و ٩٦ درصدی است، دیدگاه خطرناکی است که خصومت اجتماعی و طبقاتی و نفرت و خشونت را در جامعه جاری می‌کند و زخم‌های کهنه فقر و غنا را می‌دمد و نتایج آن به حرکت درآمدن ارتش بی‌کاران در شهرها و ایجاد خشونت‌های هیجانی است. در حالی که جامعه ایران بیش از هر زمان دیگری به وحدت، انسجام و به‌هم‌پیوستگی محتاج است تا در سایه آن به بالندگی توسعه‌ای نایل آید. امروز باید همه بحث‌های نامناسب که در نبردهای انتخاباتی طرح شده را به فراموشی سپرد و به جای آن هم‌رأیی بین همه گروه‌های اجتماعی و گفت‌وگو بین همه ذی‌نفعان توسعه را استوار کرد. ٤. بی‌تردید این پیروزی متعلق به گروه‌های دارای رأی متمایل به روحانی نیست و ایشان نه صرفا رئیس‌جمهور ٢٥ میلیون نفر است و نه ١٧ میلیون رقیب که البته رئیس‌جمهور کسانی که رأی ندادند و همه ایرانیانی که در این سرزمین می‌زیند است. برنامه‌ریزی توسعه و دریافت پیام مخالفان و رقبا دستاوردهای این نبرد مدنی و این جنبش کوتاه‌مدت انتخاباتی است که شاید علاوه بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای کشور باید به برنامه‌های ضدفساد، کاهش فقر و نابرابری، ایجاد اشتغال به عنوان پیام رقبای خود بیشتر توجه کند.