رمزگشایی از تصمیم ترامپ

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده روز پنج‌شنبه بار دیگر ایران را به نقض روح برجام متهم کرد. این در شرایطی است که رسانه‌های غربی در روزهای گذشته اعلام کرده‌اند که ترامپ احتمالا پایبندی ایران به برجام را تایید نخواهد کرد. براساس قوانین داخلی آمریکا – که ارتباطی به متن برجام ندارد - کنگره، رئیس‌جمهور را موظف کرده است که هر ۹۰ روز پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید کند. با این وجود، «فایننشال تایمز» در گزارشی به نقل از یک مقام دولتی آمریکا نوشت: «عدم اعلام تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، سبب نقض توافق از سوی آمریکا نمی‌شود.» «پولیتیکو» هم در گزارشی نوشت که تیم امنیت ملی آمریکا در راهبرد جدید خود در برابر تهران، به ترامپ پیشنهاد کرده پایبندی ایران به برجام را تایید نکند اما با انجام رایزنی‌هایی با کنگره از بازگشت تحریم‌های رفع‌شده هسته‌ای جلوگیری کند. «واشنگتن‌پست» هم نوشت که ترامپ با وجود عدم‌تایید پایبندی ایران به برجام، فعلا از توصیه به کنگره برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران خودداری خواهد کرد. ازسوی دیگر دیپلمات‌های اروپایی و همچنین اعضای سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای اوباما، از جمله وندی شرمن، لابی گسترده‌ای را با کنگره برای حفظ برجام آغاز کرده‌اند. مخالفت جدی اروپایی‌ها با موضع برجامی ترامپ، ایجاد اجماع جهانی و احیای رژیم تحریم‌ها علیه ایران را با تردید‌های جدی مواجه کرده است.

دونالد ترامپ روز پنج‌شنبه ۱۳ مهرماه در آستانه دیدار با فرماندهان نظامی آمریکا بار دیگر ادعا کرد که ایران به روح توافق هسته‌ای پایبند نبوده است. این در شرایطی است که یک مقام بلندپایه آمریکایی گفته است، دونالد ترامپ تاییدیه پایبندی ایران به توافق هسته‌ای با شش قدرت جهانی، (برجام) را صادر نخواهد کرد و با این تصمیم عملا سرنوشت برجام را به کنگره واگذار خواهد کرد. طبق قانون مصوب کنگره ایالات‌متحده، دولت آمریکا هر ۹۰ روز یک‌ بار باید در گزارشی به قانون‌گذاران این کشور پایبندی یا عدم پایبندی ایران به برجام را تایید کند. در صورتی که دولت دونالد ترامپ پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکند، کنگره ۶۰ روز فرصت دارد که تحریم‌های هسته‌ای ایران را همچنان معلق نگه دارد یا آنها را دوباره اجرایی کند. اگر ترامپ برجام را تایید کند، توافق روند طبیعی خود را ادامه خواهد داد، اما اگر عدم پایبندی ایران را اعلام کند، به منزله خروج از برجام نیست، چون کنگره باید در مورد آن تصمیم‌گیری کند.  به گزارش «رویترز»، رئیس‌جمهوری آمریکا پنج‌شنبه پیش از نشست خود با وزیر دفاع و مقام‌های ارشد نظامی این کشور ادعا کرد: «نباید اجازه داد که ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، حکومت ایران از تروریسم حمایت می‌کند و خشونت، خونریزی و هرج و مرج را در سراسر خاورمیانه گسترش می‌دهد.» دونالد ترامپ مدعی شد: «به همین دلیل باید ستیزه‌جویی مستمر و بلندپروازی هسته‌ای ایران را متوقف کرد. ایران به روح توافق هسته‌ای پایبند نبوده است و ما در همین نشست در این باره بحث خواهیم کرد.»

رئیس‌جمهوری آمریکا در ادامه گفته است: «به‌زودی درباره ایران (خبرهایی) خواهید شنید.» در همین حال اظهارات ترامپ به هنگام عکس گرفتن با ژنرال‌های آمریکایی خبرساز شده است. رئیس‌جمهوری آمریکا به خبرنگاران گفته است، «می‌دانید به این چه می‌گویند؟ شاید این آرامش قبل از توفان است.» خبرنگاران از رئیس‌جمهوری آمریکا پرسیدند، آیا این توفان مربوط به ایران است؟ داعش؟ یا برای چه موضوعی؟ رئیس‌جمهوری آمریکا در پاسخ گفت، خبردار خواهید شد. خبرها حکایت از این دارند که ترامپ پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نخواهد کرد. همین موضوع باعث ایجاد اختلاف در کابینه ترامپ شده است. در همین خصوص، یک مقام بلندپایه دولت آمریکا گفته است دونالد ترامپ به‌زودی مدعی عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای خواهد شد. به گزارش رویترز، این مقام دولت آمریکا تاکید کرده است، همزمان با این تصمیم، دونالد‌ترامپ همچنین راهبرد جامع آمریکا را در قبال ایران اعلام خواهد کرد. رویترز می‌گوید، راهبرد تازه آمریکا در قبال تهران در راستای مقابله با اقدامات ایران در منطقه خواهد بود. در همین زمینه، روز پنج‌شنبه مقام‌های بلندپایه کاخ سفید گفتند، دونالد ترامپ احتمالا به سمتی در حرکت است که در نهایت باعث خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران خواهد شد، اما این درحالی است که برخی در دولت آمریکا با این چنین رویکردی موافق نیستند. یک مقام آمریکایی نیز روز گذشته به رویترز گفته بود، دونالد ترامپ احتمالا روز ۱۲ اکتبر (۲۰ مهرماه) درخصوص رویکرد آمریکا در قبال توافق هسته‌ای با ایران سخنرانی خواهد کرد، اما هنوز تصمیم نهایی در این زمینه اتخاذ نشده است.

  مخالفت مک مستر

همزمان، شبکه خبری سی‌ان‌ان به نقل از منابع آگاه کاخ سفید اعلام کرد که ژنرال مک مستر در دیداری که با چند سناتور دموکرات داشته، اعلام کرده است که به رد پایبندی ایران به برجام راضی نیست. به گزارش «ایسنا» این گزارش به نقل از دو منبع آگاه کاخ سفید، آورده است که مک مستر مشاور امنیت ملی ترامپ روز چهارشنبه گروهی از سناتورهای دموکرات را برای گفت‌وگو در مورد برنامه رئیس‌جمهور در مورد برجام به کاخ سفید دعوت کرده است و این سناتورها از جلسه این برداشت را داشته‌اند که مک مستر معتقد است رد پایبندی ایران به برجام راه درستی نیست. این منابع اعلام کرده‌اند که مک مستر این دیدار را برای آن ترتیب داده است تا از ایده سناتورهای دموکرات برای جلوگیری از رد برجام که جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها هر دو معتقدند باعث بر هم خوردن ثبات با متحدان آمریکا خواهد شد، استفاده کنند. اگرچه این منابع اعلام کرده‌اند که مک مستر هرگز به‌طور مشخص اعلام نکرده است که با تصمیم ترامپ مبنی بر رد پایبندی ایران به برجام مخالف است، اما او همواره در این جلسه به درخواست‌های سناتورها برای جلوگیری از اعلام عدم پایبندی ایران به برجام پاسخ داده و تاکید کرده، او کسی نیست که آنها باید راضی کنند. اگرچه مک مستر همواره ادعاهای خصمانه خود علیه ایران را تکرار کرده است، اما او و رکس تیلرسون در چند جلسه با ترامپ سعی کرده‌اند تا او را از تصمیم خود برای اعلام رد پایبندی ایران به برجام منصرف کنند.

  تلاش سفیران اروپایی در واشنگتن

در ادامه تلاش‌های حفظ برجامی، سفیران کشورهای فرانسه، آلمان و بریتانیا و سفیر اتحادیه اروپا در واشنگتن، تلاش‌های تازه‌ای را برای جلب حمایت اعضای کنگره آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران آغاز کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری رویترز، براساس این گزارش، عصر روز چهارشنبه نشستی بین این سفیران با سناتور ریچارد دوربین، فرد شماره دو دموکرات‌ها در سنا برگزار شد. شماری از مقام‌های دولت باراک اوباما نیز در این نشست شرکت داشتند از جمله وندی شرمن، معاون سابق وزیر خارجه و ارنست مونیز وزیر پیشین انرژی آمریکا. مقامات بلندپایه دولت آمریکا در تلاش برای تشدید سیاست واشنگتن در قبال ایران هستند بدون آنکه توافق هسته‌ای با ایران را از بین ببرند. در همین ارتباط، یک مقام بلندپایه دولت آمریکا در گفت‌وگو با فایننشال‌تایمز گفت، با وجود انزجار ترامپ از توافق هسته‌ای، او همچنان امید دارد بتواند توافق هسته‌ای را حفظ کند، بدون آنکه از آن خارج شود. این مقام دولت آمریکا تاکید کرد عدم اعلام تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای به کنگره سبب نقض توافق از سوی آمریکا نمی‌شود.

مقامات غربی می‌گویند ترامپ به‌واسطه قوانینی ناامید شده است که براساس آن، او باید توافقی را هر ۹۰ روز یک‌بار تایید کند که به گفته او «بدترین توافق» است. یک مشاور بلندپایه دموکرات در سنا گفت:‌ «دموکرات‌ها بر این باورند که رئیس‌جمهور باید پایبندی ایران را تایید کند. همین.» او همچنین گفت: «ما در مذاکرات پیشدستانه براساس این فرض شرکت نداریم که رئیس‌جمهور قصد ندارد پایبندی ایران را تایید کند.»  دیپلمات‌های فرانسوی، آلمانی و انگلیسی و همچنین اتحادیه اروپا در تلاش برای تضمین این موضوع هستند که کنگره توافق هسته‌ای را برنخواهد چید. یک دیپلمات اروپایی که در تلاش برای لابی با کنگره علیه تصویب قانون جدید است، گفت دست کم یک سفیر از این سه کشور «هر دو روز یک‌بار» در کنگره آمریکا است. در همین خصوص، یک دیپلمات دیگر اروپایی گفت:‌ «برداشت ما این است که تصمیمی برای عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای اتخاذ نشده است. ما نمی‌دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد یا اینکه چگونه کنگره این موضوع را رتق و فتق خواهد کرد.»

  مخالفت تیم امنیت ملی ترامپ

از سوی دیگر، تیمی که ماموریت انجام بررسی‌های بین ‌سازمانی برای تعیین سیاست کلی آمریکا درخصوص ایران به سرپرستی مشاور امنیت ملی کاخ سفید را بر عهده داشته، بعد از چند ماه تلاش، راهبردی درخصوص ایران تدوین کرده که مورد موافقت تمامی اعضای تیم امنیت ملی آمریکا قرار گرفته است. در بخش برجام، این طرح پیشنهادی خواستار آن است که ترامپ در گزارش جدید به کنگره پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکند، اما با انجام رایزنی‌هایی با کنگره از بازگشت تحریم‌های رفع‌شده به موجب برجام علیه ایران جلوگیری کند. انتظار می‌رود سیاست جدید طرح‌هایی برای مقابله با گروه‌های تحت حمایت ایران از جمله حزب‌الله لبنان را شامل شود. آمریکا در دو مقطع؛ یعنی اواخر دهه هفتاد شمسی در دوران بیل کلینتون تحریم‌های یکجانبه را علیه ایران اعمال کرد، در دهه ۷۰ اما اروپا به همکاری‌های خود با تهران ادامه داد. ولی در دهه هشتاد شمسی به‌خاطر برخی سیاست‌های داخلی، آمریکا موفق شد اجماع جهانی علیه ایران را شکل دهد. به‌نظر می‌رسد که در مقطع کنونی هم مانند دهه ۷۰ شمسی آمریکا در ایجاد این اجماع ناکام است و اروپا به همکاری‌های خود با ایران ادامه خواهد داد.

  هشدار جو بایدن

معاون رئیس‌جمهوری سابق آمریکا نیز درباره پیامدهای خروج از برجام هشدار داد. به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از العهد، جو بایدن معاون رئیس‌جمهوری سابق آمریکا گفت که در صورت خروج ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران، آمریکا در دنیا به انزوا کشیده خواهد شد. وی همچنین درباره پیامدهای خروج از توافق هسته‌ای با ایران هشدار داد.

  آثار لغو برجام

در ادامه هشدارها درخصوص عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا تاکید کرد لغو برجام باعث زیر سوال رفتن توافق دیگر دولت‌ها با آمریکا می‌شود. ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا در صفحه توییتر خود نوشت: «رد پایبندی ایران براساس معیارهای سیاسی باعث زیر سوال رفتن هر نوع توافق با ایالات‌متحده از سوی دیگر دولت‌ها می‌شود.»

  آمریکا را دنبال نمی‌کنیم

همزمان روزنامه واشنگتن پست به نقل از یک مقام آگاه اروپایی اعلام کرد اروپا، آمریکا را در نقض تعهدات بین‌المللی خود دنبال نمی‌کند. به گزارش واشنگتن‌پست یک مقام اروپایی در گفت‌وگو با این روزنامه آمریکایی که خواست نامش را فاش نکند، اعلام کرد: هیچ‌یک از ۲۸ عضو اتحادیه اروپا و سه کشور عضو توافق ایران (انگلیس، فرانسه و آلمان) آمریکا را در نقض تعهدات بین‌المللی خود دنبال نخواهند کرد. فدریکا موگرینی دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا همواره ضمن تاکید بر اهمیت بر جام اعلام کرده که برجام یک توافق چندجانبه است و یک طرف به تنهایی نمی‌تواند مانع اجرای آن شود. این مقام اروپایی اعلام کرد در صورت لغو برجام از سوی آمریکا، یک بحران بزرگ اتفاق می‌افتد.

   امیدواری روسیه به تصمیم «متعادل» ترامپ

از سوی دیگر،  وزیر خارجه روسیه ابراز امیدواری کرده است که  ترامپ در زمینه باقی ماندن در توافق ایران و قدرت‌های جهانی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران، تصمیمی «متعادل» اتخاذ کند. لاوروف که به قزاقستان رفته است، روز جمعه ۱۴ مهر به خبرنگاران گفت «بسیار مهم است که این توافق به شکل کنونی حفظ شود و مشارکت آمریکا عامل مهمی در این زمینه خواهد بود». گرچه دونالد ترامپ از دوران کارزار انتخابات ریاست جمهوری از مخالفان سرسخت این توافق بود، اما دولتش تاکنون دو بار پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را به کنگره اعلام کرده است. پیش‌تر در اوایل تابستان امسال، زمانی که دولت ترامپ برای دومین بار پایبندی ایران به برجام را تایید کرد، فارن پالیسی در گزارشی به نقل از چند مقام آمریکایی نوشت که رئیس‌جمهور آمریکا به‌دلیل نارضایتی از اقدامات وزارت خارجه‌اش در زمینه برجام، از گروهی از «کارمندان معتمد کاخ سفید» خواسته است تا به‌دنبال تهیه «پرونده‌ای بالقوه» برای اثبات عدم پایبندی ایران به نص برجام در مهلت ۹۰ روزه آینده باشند.